Fuerteventura - Morro de Velosa
1. Informacje ogólne o masywie Betancuria
Masyw Betancuria
Masyw Betancuria rozpościera się pomiędzy wąwozami Barranco de Los Molinos od północy i Barranco de la Solapa od południa, a od wschodu wkracza gwałtownie na centralną równinę.
Ukształtowanie masywu tworzy charakterystyczną i jedyną w swoim rodzaju rzeźbę terenu, którą stanowią czerwone, zaokrąglone wzgórza oraz skomplikowany system drenażowy z małymi wąwozami, a wszystko to z lotu ptaka wygląda niczym pomarszczona skóra rąk, które długo przebywały pod wodą.
Cały ten obszar stanowi obecnie Park Krajobrazowy o łącznej powierzchni 16 544,3 hektarów. Jest on domem dla ogromnej liczby endemicznych i nie tylko, gatunków zwierząt (m.in.: Neophron percnopterus majorensis, Serinus canaria, Parus caeruleus degener, Tadorna ferruginea, Marmaronetta angustirostris, Gallinula chloropus, Fulica atra) oraz roślin (m.in.: Euphorbia balsamifera, Asteriscus sericeus, Caralluma burchardii, Phoenix canariensis, Tamarix canariensis, Tamarix africana, Nicotiana glauca, Pinar de Betancuria). Najprostszym sposobem na podziwianie tego cudownego krajobrazu jest zatrzymanie się na jednym z dostępnych punktów widokowych lub skorzystanie ze szlaku turystycznego.
Etapy formowania się masywu Betancuria
Powstanie Masywu Betancuria jest ściśle związane z powstaniem całej wyspy Fuerteventura.
Początki jego formowania sięgają 23-13 milionów lat temu (miocen), kiedy to na skutek ruchów afrykańskiej płyty tektonicznej zaczęły wyłaniać się z oceanu pierwsze wulkany. Były to trzy potężne wulkany tarczowe o szerokich i spłaszczonych stożkach, z niezbyt stromymi zboczami. Ich erupcja nie była gwałtowna, za to z wnętrza wydobywały się ogromne ilości rzadkiej, bardzo gorącej i zasadowej lawy (głównie bazaltowej). Pierwszy z wulkanów znajdował się w zachodniej części półwyspu Jandia, drugi zlokalizowany był między dzisiejszymi miastami Pájara i Toto, trzeci położony był na wschód od miasteczka El Puertito de Los Molinos. To właśnie ten ostatni wpłynął na ukształtowanie się masywu. Wznosił się on na wysokość około 2000 metrów, zajmował powierzchnię o średnicy 20 km, a jego centralna część znajdowała się między obecnymi wzniesieniami Loma de Salinas i Morro de la Morena. W okresie trwania erupcji wierzchołki oraz boki wulkanu zapadły się, co obecnie można zobaczyć w postaci charakterystycznych zboczy „cuchillos”, stromo opadających, które ograniczają wielkie doliny w kształcie litery „U”.
Po pierwszym okresie aktywności wulkanicznej nastąpił długi okres intensywnego działania erozji, która nadała grzbietom skał charakterystycznej chropowatej struktury, a zboczom stromego nachylenia. Drugi okres aktywności wulkanicznej rozpoczął się w późnym pliocenie (5 milionów lat temu). W wyniku jego działania powstały nowe, niewielkie wulkany tarczowe oraz strome wulkany żużlowe. Dodatkowo spływająca lawa do oceanu oraz ciągłe ruchy statyczne płyty tektonicznej powiększyły i wypiętrzyły do góry obszar całej wyspy. W obrębie masywu Betancuria wypiętrzyły się w tym okresie m.in. Montaña Bermeja Bermeja (2,5 miliona lat temu) i Montaña Quemada (0,46 miliona lat temu).
Kolejne dwa okresy aktywności wulkanicznej niewiele wniosły do opisywanego obszaru. Obecnie pasma górskie Masywu Betancuria osiągają wysokość 200-700 metrów n.p.m., a jego głównymi szczytami są: Salinas (332), Cuchillo del Cabo (339), Morro Alto (417), Morro del Junquille (282), Morro de La Cruz (676), Tegu (645), Betancuria (724), Morro Negro (480), Morro Janana (670), Morro de Los Sojames (316), Morro de Morat (213), Mazquez (414), Fenduca (609), Gran Montana (708), Montaña de la Atalaya (724 m), Montaña de Teteguno (645 m) i Pico de la Muda (600 m).
2. Opis punktów widokowych na trasie FV-30
Szlakiem punktów widokowych
Przemierzając wyspę Fuerteventura nie sposób nie zatrzymać się chociaż na jednym, z tak licznie oferowanych, punktów widokowych, które zapewnią nam niezapomniane pejzaże. Warto w tym celu wybrać odcinek drogi FV-30, między miastami Betancuria i Pajara, która jest wyjątkowo szczodra, jeżeli chodzi o ten rodzaj atrakcji. Na niespełna 18 kilometrach wąskiej, górskiej i pełnej mrożących krew w żyłach zakrętach drodze można odwiedzić aż 4 punkty widokowe.
Pierwsze dwa z nich: Mirador de Morro Velosa oraz Mirador Corrales de Guize znajdują się przed miastem Betancuria.
Mirador de Morro Velosa
I tak do punktu widokowego Mirador de Morro Velosa prowadzi droga Camino Velosa, która swój początek ma na rozdrożu z trasy FV-30 (w odległości 3 kilometrów od ronda łączącego drogi FV-416 i FV-30). Po około 1 km dojeżdżamy do wspaniałej willi zaprojektowanej przez César Manrique, która mieści w swoim wnętrzu pokój wystawowy oraz kawiarnię, otwarte od wtorku do soboty w godzinach 10:00-18:00. Wokół budynku ciągną się szerokie, kamienne tarasy, z których można podziwiać panoramę na północną oraz centralną część wyspy, a także niesamowity masyw Betancuria. W pobliżu tego miejsca znajduje się także eksperymentalna plantacja różnych gatunków roślin strefy zwrotnikowej, która ma być zalążkiem odtworzenia naturalnej roślinności na wyspie. Ten punkt widokowy wznosi się na wysokości 668 metrów, co umożliwia zobaczyć bardzo odległe zakątki wyspy (np. miasteczko El Cotillo na północy), pod warunkiem, ze trafimy na odpowiednią pogodę i przejrzystość powietrza.
Mirador Corrales de Guize
Mirador Corrales de Guize znajduje się zaledwie 300 metrów od rozdroża i jest chyba najbardziej charakterystycznym punktem widokowym dla Fuertaventura. A wszystko z powodu dwóch ogromnych, czterometrowych posągów dawnych władców wyspy: Guise (po lewej stronie) i Ayose (po prawej stronie). Zostały one wykonane z brązu przez kanaryjskiego rzeźbiarza Emiliano Hernandez i ustawione 30 maja 2008 roku na wysokości 600 m n.p.m. w celu upamiętnienia rdzennych mieszkańców tych terenów.
Kiedy Jean de Béthencourt przybył na Fuerteventura pod koniec 1404 roku, zastał wyspę podzieloną na dwa królestwa: królestwo Maxorata z królem Guise (północ) oraz królestwo Gandia z królem Ayose (południe). Na początku inwazji rdzenni mieszkańcy wyspy - Majo (dzisiejsi majoreros) stawiali czynny opór przeciwko najeźdźcy, który nawet doznał pewnych strat. Obrona nie trwała jednak długo – przewaga techniczna zdobywców i ryzyko długotrwałej wojny zmusiło władców do poddania się i przyjęcia zwierzchnictwa nowych panów. Dwaj królowie oraz ich poddani przyjęli chrzest i zmienili swoje imiona - król północy przyjął imię Luis, król południa imię Alfonso. Po zdobyciu wyspy i powstaniu miasta Santa Maria de Betancuria pierwotny podział na północ i południe został utrzymany, jako podział administracyjny. Granica między tymi obszarami przechodziła od miasta Puerto de la Pena do miasta Barranco de la Torre. Guise i Ayose otrzymali urzędy gubernatora – każdy swojej części i reprezentowali oni interesy swoich mieszkańców w Radzie Wyspy. Urząd gubernatora był dziedziczny i aż do XVII wieku został on utrzymany wśród potomków rdzennych króli – do czasu przejęcia władzy przez Pułkowników.
Z posągami wiąże się pewien przesąd. A mianowicie krąży pogłoska, że uściśnięcie palca króla Ayose przyniesie szczęście i pomyślność każdemu, kto tego dokona. Jak każda plotka przekazywana z ust do ust, również i ta jest modyfikowana i krążą jej różne warianty. Do moich uszu dotarła wersja o dotknięciu przyrodzenia króla – nie podano mi jednak, czy ma być to Guise, czy Ayose. W związku z czym dotykałam wszystkiego, co było w zasięgu moich rąk, również palców – tak na wszelki wypadek ;)
Mirador de Las Penitas
Po przejechaniu następnych 10,5 km, tuż przy drodze znajduje się kolejny punkt widokowy - Mirador de Las Penitas usytuowany na wysokości 338 metrów. Tutaj możemy podziwiać położony poniżej wąwóz Barranco de las Penitas kończący się zbiornikiem wodnym o tej samej nazwie. Po jego prawej stronie rozciąga się wioska La Vega de Rio Palmas, po lewej – sady Huerto oraz dolina Valle de los Granadillos. Miejsce to obfituje w wychodnie wolno krzepnących skał plutonicznych (typu gabro i sjenit) oraz skał wulkanicznych (typu trachit) a także w tarasy i rowy nawadniające służące dawnym rolnikom. Tama Presa de las Penitas została zbudowana z kamienia oraz betonu w dwóch etapach. Pierwszy miał miejsce w 1939 roku, kiedy to wzniesiono 11-sto metrowy mur; drugi etap (1943 rok) przyniósł jego podwyższenie do dzisiejszych 22 metrów. Obecnie woda w zbiorniku nie nadaje się do użytku ani przez ludzi, ani przez zwierzęta. Powodem takiego stanu rzeczy jest znaczne zmniejszenie jego pojemności na skutek intensywnej erozji gruntu oraz jego sedymentacji (inaczej mówiąc zamulenia), a także z powodu gwałtownego zasolenia wody. Sytuacja ta nie wpłynęła negatywnie za to na powstanie w jego obszarze obfitego gaju tamaryszkowego (roślina jest bardzo wytrzymała na suszę, a także zasolenie gleby), który jest domem dla licznych gatunków ptaków (m.in.: kruka zwyczajnego, ścierwnika, pustułki, wróbla śródziemnomorskiego, łyski zwyczajnej czy kokoszki zwyczajnej). Za zbiornikiem wodnym widoczny jest maleńki biały budynek – jest to kaplica Ermita de la Virgen de la Peña. Wg legendy właśnie w tym miejscu ukazała się Matka Boska Virgen de la Peña – patronka wyspy. Do kaplicy można dojść lokalnym szlakiem SL-FV 27.
Mirador de Fenduca
Czawarty punkt widokowy znajduje się na 25 kilometrze drogi FV-30, zaledwie dwa kilometry od poprzedniego. Mirador de Fenduca wznosi się na wysokości 420 metrów i zlokalizowany jest tuż przy uroczym oznaczeniu granicy między gminą Betancuria (Municipio de Betancuria) a gminą Pajara. Żeby zobaczyć najlepsze widoki, musimy przejść około 250 metrów wydeptaną ścieżką do płaskiego szczytu kamiennego Degollada Honda. Stąd rozpościera się wspaniała panorama na zachodnią część wyspy – pobliskie doliny Risco de Las Penas po prawej stronie i Valle de Fenduca po lewej stronie, otoczone masywem Betancuria. W oddali widać także zarys oceanu. W miejscu tym można spotkać groźnie kołujące nad głowami czarne kruki, a pod nogami czmychające w pośpiechu pręgowce berberyjskie. Mając trochę czasu i szczęścia do przebywania w tym miejscu w samotności można zaobserwować ciekawe zachowania tych ostatnich zwierząt – kiedy jeden osobnik zawsze stoi na „czatach” (wchodzi na jakiś wyższy punkt, staje na swoich tylnych łapkach, z przednimi prawie skrzyżowanymi na piersi, uszami czujnie nastawionymi, które na każdy szelest reagują wzmożonym ruchem), a pozostali członkowie stada biegają jak szaleni w poszukiwaniu pożywienia, wydawałoby się zupełnie nieskładnie w każdym kierunku, ale zawsze w pobliżu swojej „czujki”, która prawdopodobnie sygnałem dźwiękowym informuje całą gromadkę o potencjalnym niebezpieczeństwie. Co istotne, na tabliczkach, które można tu zobaczyć, występuje informacja, aby nie dokarmiać tych zwierząt – w przeciwnym razie możemy wpłynąć na rozrost populacji tych gryzoni, a co za tym idzie zakłócić lokalny ekosystem.
Astronomiczny punkt widokowy - Mirador Astronomico Sicasumbre
W pobliżu poprzednich punktów widokowych znajduje się jeszcze jeden, który jest wyjątkowy – i nie chodzi tutaj tylko o oferowane widoki, ale także jego przeznaczenie. Jest to pierwszy astronomiczny punk widokowy na wyspie Fuerteventura – Mirador Astronomico Sicasumbre. Znajduje się on przy drodze FV-605, około 12 km od ostatniego punktu widokowego, a 6 km od miasta Pajara. Miejsce to zostało otwarte oficjalnie w grudniu 2014 roku, w ramach projektu Unesco Reservas Starlight mającego na celu ochronę nocnego nieba (zarówno pod względem ewentualnego zakłócania naturalnego świecenia gwiazd, jak i zanieczyszczenia powietrza). Ten punkt widokowy znajduje się na wysokości około 400 m n.p.m. i jest ograniczony od północy wąwozem Barranco de los Gulierrez, a od południa i wschodu szczytami: Degollada de Cabeza Montana Hendida (374), Cabeza Montana Hendida (445) oraz Alto de los Garanoses (469). Około 35-cio metrowa trasa posiada 3 poziomy, na których znajdują się panele informacyjne, podstawowe instrumenty astronomiczne, specjalne wsporniki do zamocowania własnych teleskopów oraz analemmatyczny zegar słoneczny. W ten prosty sposób każdy większy lub mniejszy pasjonat astrologii i tej tematyki może obserwować i identyfikować gwiazdozbiory, zapoznać się w jaki sposób działa wszechświat, obserwować przesilenia (czerwcowe i grudniowe), równonoce (marcową i wrześniową) lub zapoznać się z działaniem zegara słonecznego. Krótko mówiąc miejsce to zamienia się nocami w obserwatorium dostępne dla każdego i zupełnie za darmo. Warto też wspomnieć, że 20 kwietnia każdego roku w miejscu tym organizowane są uroczystości w ramach Światowego Dnia Gwiazd (Noche Mundial en Defensa de la Luz).
Również pod względem widokowym nikogo nie spotka zawód. Z pierwszego poziomu rozpościera się cudowna panorama na pofałdowane, czerwone wzgórza masywu Betancuria. Z poziomu drugiego można podziwiać w całej okazałości mistyczną górę Montana Cardon. Poziom trzeci to wyjątkowa perspektywa na Półwysep Jandia (od strony zachodniej), z jego niesamowitą piaszczystą częścią. Niestety, w moim przypadku, przejrzystość powietrza nad półwyspem była tak kiepska, że ledwo co było widać jego zarys. Mogę sobie tylko wyobrazić, jakie widoki można podziwiać, kiedy pogoda na to pozwala.
3. Przydatne informacje
Punkty widokowe w obrębie masywu Betancuria - mapa
Główne szlaki turystyczne w obrębie punktów widokowych na trasie FV-30
- Betancuria - Pajaranr szlaku: GR 131 - etap 5
długość: 16,4 km
trudność: średnia
uwagi: szlak GR 131 jest szlakiem przechodzącym przez całą wyspę, z północy na południe; został podzielony na 9 etapów
Lokalne szlaki turystyczne w obrębie punktów widokowych na trasie FV-30
- Vega de Río Palmas – Presa de las Peñitasnr szlaku: SL VF 27
długość: 3,4 km
trudność: łatwa
Początek szlaku: ulica calle Puerto de la Peña (na przecięciu tej ulicy z wąwozem Rio Palmas)
Koniec szlaku: Kaplica ermita de las Peñitas
uwagi: szlak nie zakreśla koła - Vega de Río Palmas – Agua de Bueyesnr szlaku: SL VF 28
długość: 3,2 km
trudność: średnia
Początek szlaku: plac przykościelny Plaza de Nuestra Señora de la Peña w Vega de Río Palmas
Koniec szlaku: wąwóz Barranco de los Almácigos, okolice La Capellanía
uwagi: szlak nie zakreśla koła - Antigua - Betancurianr szlaku: SL VF 29
długość: 5,5 km
trudność: łatwa
Początek szlaku: plac przykościelny Plaza de la Iglesia de Antigua
Koniec szlaku: kościół Iglesia de Santa María de Betancuria
uwagi: szlak nie zakreśla koła - Tiscamanita - Vega de Río Palmasnr szlaku: SL VF 31
długość: 6,3 km
trudność: łatwa
Początek szlaku: skrzyżowanie ulic Juan Peñate i de la Cruz w miasteczku Tiscamanita
Koniec szlaku: plac przykościelny Plaza de Nuestra Señora de la Peña w Vega de Río Palmas
uwagi: szlak nie zakreśla koła
