Minorka Fort La Mola - Twierdza Izabeli II

1. Informacje ogólne o Forcie La Mola 2. Opis twierdzy 3. Przydatne informacje 4. Galeria Fortu La Mola

1. Informacje ogólne o Forcie La Mola

Krótki rys historyczny

Potrzeba wybudowania fortyfikacji obronnej w okolicach portu Mahon wynikała z kilku czynników. Po pierwsze wcześniejsze fortyfikacje zostały zburzone (zamek San Felipe). Po drugie port w Mahon przeszedł właśnie burzliwy okres walk o wpływy nad wyspą, która przechodziła z rąk do rąk przez okres około 100 lat. Po odzyskaniu wyspy przez Hiszpanów w 1802 roku sytuacja w tej części Morza Śródziemnego ustabilizowała się. Stabilizacja ta jednak nie trwała długo, bo już w 1840 roku antagonizmy angielsko-francuskie nasiliły się, szczególnie w basenie Morza Śródziemnego. Hiszpanie poczuli się poważnie zagrożeni więc w 1848 roku rozpoczęto budowę fortu na półwyspie La Mola. Wybór miejsca nie był przypadkowy, gdyż jest to najbardziej wysunięty obszar na wschód na wyspie.

Inauguracja uruchomienia twierdzy nastąpiła w 1852 roku, pomimo że budowa wciąż trwała jeszcze przez 24 lata. Postęp techniczny w dziedzinie obrony artyleryjskiej spowodował, że wyposażenie twierdzy stało się już mocno przestarzałe, zanim budowa została ostatecznie ukończona. Postanowiono więc nabrzeże wokół twierdzy wzmocnić nowoczesnymi działami. W ten sposób w 1926 roku na wyspę trafiło sześć 15-sto calowych dział artyleryjskich z Wielkiej Brytanii, z których dwa zostały przekazane do fortu La Mola.

Kompleks wojskowy La Mola nigdy nie był używany do celów obronnych – nigdy nie został zaatakowany. Na przestrzeni lat pełnił wiele funkcji, m.in.: koszarów, więzienia wojskowego, szpitala, magazynów.

Informacje o Twierdzy Izabeli II

Fort wznosi się na wysokość 70 metrów nad poziomem morza. Zbudowany został z piaskowca, w bardziej nowoczesnym stylu - nie jako typowy bastion. Twierdzę tworzą dwie odrębne części, które miały odrębne zadania. Jedna miała bronić grogi lądowej, druga morskiej. Dodatkowo fort wzmocniony zastał podwójną fosą. Trzeba przyznać, że mury fortecy są bardzo dobrze zachowane.

Obecnie teren półwyspu jest obszarem specjalnie chronionym ze względu na migrujące ptaki, które tutaj się zatrzymują. Współcześnie na terenie twierdzy odbywają się wystawy fotograficzne, koncerty, pokazy artystyczne (teatralne, muzyczne, taneczne itp.) oraz pokazy sztucznych ogni.

Główne części fortu:

fosa, której długość wynosi 2 km
główna brama królewska - Puerta de la Reina
9-te i 10-te czoło defensywne w skrzydle obrony morskiej
podziemna galeria La Mina
el Hornabeque – dzieło rogowe
reduta del Hornabeque
reduta i el Entrante 5
podziemna galeria strzelecka Loop-Holed – ponad 390 m długości
królewski zbiornik na wodę
wieża Torre de la Princesa
kompleks budynków, wśród których znajduje się dawne więzienie wojskowe
działo Batería Vickers 381 mm

2. Opis twierdzy

Czy warto poświęcić czas na zwiedzanie Fortu La Mola?

Planując swój pobyt na Minorce i przygotowując listę atrakcji i miejsc, które chciałabym odwiedzić uwzględniłam na niej Fort La Mola. Jednak znalazł się on na liście „rezerwowej”, czyli w programie było jego zwiedzanie tylko wtedy, jeżeli pozwoli na to czas. I jak to w życiu często bywa jedno to planowanie i teoria, a drugie to rzeczywistość i praktyka. Na miejscu nastąpiło totalne przeszeregowanie rozkładu zwiedzania i w ten oto sposób Fort La Mola nie dość, że wskoczył na „główną” listę, to jeszcze jego oglądanie odbyło się pierwszego dnia pobytu. I powiem szczerze, że było to doskonałe posunięcie, bo wizyta w tym militarnym obiekcie w ogóle mnie nie rozczarowała, a wręcz przeciwnie. Uważam, że każdy, kto wybiera się na tę wyspę powinien poświęcić 2-3 godziny na zwiedzenie tego obiektu – powinien to być obowiązkowy punkt programu. Na mnie największe wrażenie zrobiły rozległa przestrzeń, na której znajduje się fort, sam obiekt z jego podziemiami oraz niesamowita cisza i spokój, które mi towarzyszyły podczas wizyty. Oprócz mnie, w tym samym czasie, fort zwiedzała jeszcze tylko jedna para.

Jak dojechać do twierdzy Izabeli II?

Do fortu prowadzi wąska i dość kręta droga Me-3, na którą można wjechać z ronda Ronda de Mao, wybierając zjazd na Cala Llonga. Po przejechaniu około 6,7 km dojeżdża się do niewielkiego parkingu wysypanego żwirem, z którego dalszą drogę należy przejść już pieszo – około 800 metrów. Po jej pokonaniu moim oczom ukazała się kamienna brama główna Puerta de la Reina, dostępu do której chroni podwójna fosa oraz groźnie skierowane w moją stronę armaty. Nad bramą znajduje się herb Hiszpanii oraz marmurowa tablica upamiętniająca otwarcie fortu w 1852 roku w majestacie ówczesnej królowej Hiszpanii Izabeli II de Burbon i ówczesnego Kapitana Generalnego Wysp Balearów Fernanda Cotoner y Chacón Manrique de Lara. Po przekroczeniu bramy wchodzi się do punktu sprzedaży biletów. Tutaj bardzo sympatyczna pani zaopatrzyła mnie w podręczną mapkę całego obiektu i wyjaśniła, która trasa do czego służy i ile czasu będę potrzebowała na jej przejście.

Tak rozpoczęłam swoją wędrówkę po Forcie La Mola.

9-ty i 10-ty los Frentes

W pierwszej kolejności skierowałam się w stronę 9-tej i 10-tej fasady/czoła sektora/części przeznaczonego do obrony od strony morskiej (los Frentes 9-10). Droga wiodła mnie wzdłuż zasklepionego chodnika podzielonego na kazamaty – 9-ta fasada/czoło. Każda kazamata posiadała niewielkie, prostokątne okienko – punkt strzelecki. Dawniej okienka te wyposażone były w artylerię – była to pierwsza linia obrony fortu. Wszystkie działa umieszczone były na specjalnych kamiennych szynach umożliwiających łatwe i szybkie ich ustawianie oraz rotację w promieniu kąta 60°. Prostopadle do los Frentes 9 przylega 10-ta fasada/czoło, która wyposażona była w baterie typu barbeta.

Dalszy szlak prowadził do pierwszych podziemi La Mina – dawnych prochowni, tuneli wentylacyjnych oraz kazamat. Podziemiami tymi wyszłam w pobliżu bramy głównej i szlak prowadził już w kierunku północnym, do el Hornabeque, które położone jest nieco wyżej. Takie usytuowanie pozwala na nieograniczone niczym obserwowanie okolicznej panoramy – od otwartego morza, przez zatokę, do drogi lądowej. Doskonale widać z tej perspektywy wieżę Torres de Defensa, kolejne mury fortyfikacji, bramę główną, fosę a nawet odległy Mahon.

Dzieło Rogowe - el Hornabeque

el Hornabeque – dzieło rogowe to zewnętrzny obiekt obronny z trzema skrzydłami, który jest „przyklejony” do murów fortecy i wychodzi w głąb lądu, w kierunku północno-zachodnim. Odpowiednie usytuowanie „rogów” pozwala na obronę zarówno południowo-zachodniej linii brzegowej (wejścia do portu oraz okolic dawnej twierdzy San Felipe), północnej linii brzegowej oraz drogi lądowej. W czasie ataku lub oblężenia dzieło rogowe mogło być wyposażone w sumie w 54 działa. Czoło tej fortyfikacji składało się z dwóch poziomów formacji artylerii: górny poziom wyposażony był w 18 dział, dolny w 8 dział dużego kalibru, typu barbeta.

Do obiektu tego prowadzi brama w solidnym murze, której po stronie zewnętrznej i wewnętrznej dodatkowo chroni fosa. Mur ten jest częścią reduty del Hornabeque, która łączyła funkcje samodzielnego dzieła fortyfikacyjnego oraz posterunku dla dwóch formacji obronnych - fizylierów i działek na lekkie pociski artyleryjskie typu szrapnele.

Po przejściu bramy el Hornabeque moim oczom ukazał się przestronny plac z dwoma budynkami oddzielonymi szeroką rampą prowadzącą na górny poziom kaponiery. Obecnie w owych budynkach znajdują się wystawa fotografii, toaleta, automaty z napojami i lodami oraz stoliki i krzesła, gdzie można nieco odpocząć przed dalszą drogą.

Kaponiera na całej swojej długości, z zewnętrznej strony chroniona jest fosą. Obiekt ten umożliwia obronę dzieła rogowego z zewnątrz (dwa poziomy strzeleckie) oraz wewnątrz (kazamaty z okienkami działowymi), a komunikację pomiędzy poziomami budynku umożliwiają wewnętrzne kamienne, kręcone schody oraz zewnętrzna pochyła rampa.

el Entrante 5 i Galeria Loop-Holed

Z el Hornabeque szlak kierował się wprost do skrzydła fortecy, którego głównym zadaniem miała być obrona lądowa. Na straży tego skrzydła stoi potężna reduta, a cały obszar nazywany jest dość tajemniczo el Entrante 5 (ang. Entrant lub Recess Five).

Z tablicy informacyjnej dowiedziałam się, że konstrukcja tego obiektu umożliwia wzięcie w ogień krzyżowy artylerii wroga, a dokładniej obrona jest tak ustawiona, że jej ogień byłby zbieżny z punktem, w którym wróg mógłby ustawić swoje działa. Reduta jak i całe skrzydło składa się z trzech poziomów i z każdego można przeprowadzić skuteczną obronę fortecy. Dwa górne poziomy posiadają bardziej otwarte stanowiska strzeleckie, dolny to już kazamaty z niewielkimi okienkami na działa.

Jednym z bardziej spektakularnych miejsc całej fortecy La Mola jest 390-cio metrowy podziemny korytarz z 48 kazamatami dla fizylierów. Każda kazamata wyposażona jest w podwójne stanowisko strzeleckie z wąskimi okienkami.

Z podziemi wychodzi się tuż obok wieży la Torre de la Princesa, która została wzniesiona przez Brytyjczyków, jeszcze przed zbudowaniem fortecy. Wieża uległa częściowemu zniszczeniu w wyniku uderzenia pioruna. Obok wieży znajduje się punkt widokowy, z którego widać odległe el Toro, Mahon, wyspę Illa del Rei (Bloody Island) od zachodniej strony oraz dzikie wybrzeże półwyspu i pozostałą część fortecy od wschodniej strony.

Do tego momentu dotychczasowe zwiedzanie powinno zająć godzinę, wg słów uprzejmej bileterki. Nie mogę tego potwierdzić, gdyż nie miałam ze sobą zegarka, a poza tym moja ocena nie byłaby wiarygodna, jako że bardzo często zatrzymywałam się w celu wykonania zdjęć.

Z tego też miejsca istnieje możliwość zawrócenia do wyjścia i opuszczenia fortecy (tylko 10 minut spacerkiem) lub pójścia dalej, w kierunku działa Vickers i kontynuowania wycieczki (20-25 minut). Ja, oczywiście, wybrałam drugą opcję.

Kompleks budynków i działo Vickers

Asfaltowo-utwardzona droga wiodła mnie początkowo rozległą równiną, na której nie można było uraczyć odrobiny cienia do kompleksu budynków, a właściwie tego, co z nich pozostało. Wyglądały jakby zostały zniszczone w wyniku jakiegoś bombardowania - z resztkami stolarki okiennej, powybijanymi szybami, zapadniętymi dachami. W przeszłości pełniły one różne funkcje – w jednym z nich znajdowało się więzienie wojskowe w okresie II wojny światowej.

Kontynuując wędrówkę doszłam do niewielkiej, okrągłej, kamiennej wieży, która położona jest na skalistym wzniesieniu. Do jej środka prowadzą wąskie schody, a z jej szczytu rozpościerają się niesamowite widoki. Wieża umożliwia obserwację terenu w promieniu 360°.

Z tego miejsca dzieliło mnie już tylko kilkadziesiąt metrów drogi gruntowej, wysypanej tłuczonym kamieniem od gigantycznego działa Vickers 381 mm. Jest to pamiątka po zamówieniu 18 takich dział z Anglii za panowania Alfonso XIII. Sześć tych dział zostało zainstalowanych na wyspie, z czego tylko dwa stanęły w Forcie La Mola. Bateria ta jest działem morskim, które zostało zainstalowane na wysokości 70 metrów nad poziomem morza. Sama lufa działa ma 17,6 metrów długości, a wieżyczka na której jest zamocowana waży 88 ton. Lufa działa może obracać się w promieniu 270°, a jej zasięg to 35 km. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że żadne działo zainstalowane na wyspie nie uczestniczyło w walkach bojowych, a sama forteca nigdy nie została zaatakowana. Wg danych na panelu informacyjnym działo to ostatni raz było używane w 1991 roku.

Na zakończenie

I to już konie mojej wycieczki. Pozostało jeszcze tylko powrócić do wyjścia asfaltową drogą. Droga ta delikatnie obniżała się w kierunku morza i zachodzącego słońca, a dookoła niej bujnie rozkwitała dzika roślinność Minorki z przedstawicielami dzikiego czosnku (Allium ampeloprasum), urginii morskiej (Urginea maritima), morskiego kopru (Crithmum maritimum), ogromnych aloesów (Aloe vera) czy opuncji (Opuntia Mill.). Z tego miejsca można było także zobaczyć w oddali latarnię morską, która znajduje się` na niewielkiej wysepce Illa de L'aire.