Kamieniołomy Lithica - Pedreres de S'hostal

1. Informacje ogólne o Kamieniołomach Lithica 2. Opis wycieczki po kamieniołomach 3. Przydatne informacje 4. Galeria Kamieniołomów Lithica

1. Informacje ogólne o Kamieniołomach Lithica

Kamieniołomy S'Hostal (Lithica) znajdują się w odległości około 1 km od miasta Ciutadella, w północno-zachodniej części wyspy. W 1994 roku powstało stowarzyszenie założone przez rzeźbiarza Laetitia Lara, które przystąpiło do procesu zachowania, ratowania i przekształcania kompleksu dawnych kamieniołomów do parku etnograficznego.

Obszar ten stanowi połączenie kompleksów kamieniołomów, gdzie piaskowiec wydobywany był odrębnymi metodami. W ten naturalny sposób wydzielona została część, gdzie bloki wydobywane były ręcznie – przy pomocy młotów i dłut oraz część, gdzie kamień wydobywany był mechanicznie – przy pomocy okrągłych pił. Istnieje również część „mieszana” - gdzie obie techniki pozyskiwania piaskowca nachodzą na siebie.

I tak cały teren udało zagospodarować się w taki sposób, aby został stworzony niesamowity ogród botaniczny różnorodności biologicznej (ekosystemów i gatunków) w części, gdzie kamień wydobywany był ręcznie oraz aby można było przedstawić sposób współcześniejszej techniki wydobycia na przykładzie dwóch ogromnych, geometrycznych i regularnych komór wyrobiskowych.

Kamieniołomy, oprócz zwiedzania, oferują wiele atrakcji – odbywają się tutaj różne zajęcia sportowe, artystyczne (np. z rzeźbiarstwa), imprezy muzyczne, taneczne, koncerty oraz przedstawienia.

Wydobywany w kamieniołomach piaskowiec charakteryzuje się dużą przepuszczalnością, różnorodną twardością oraz barwą - od białej, przez kremową, złotą do różowej ochry. W okresie neolitu piaskowiec wykorzystywany był przez ówczesnych mieszkańców wyspy do budowy megalitycznych budowli typu talayot, a współcześnie wykorzystywany jest przede wszystkim do budowy domów.

Co ciekawe, tuż obok części przeznaczonej do zwiedzania, istnieją wyrobiska, w których wydobycie piaskowca jest kontynuowane.

Charakterystyczne elementy kamieniołomów S'Hostal

Cały obszar kamieniołomów można podzielić na dwa sektory mocno kontrastujące ze sobą, w których dostępne mamy do zwiedzania ich charakterystyczne elementy:

labirynt Vergers: duży ogród zaprojektowany w labiryncie skał w 1996 roku, między niewielkimi i wąskimi wąwozami utworzonymi w wyniku wydobycia kamienia. Od tamtego czasu jest on rozwijany stopniowo: powstają kolejne alejki, sadzone są nowe rośliny, istniejące rośliny są odpowiednio przycinane. Jednocześnie nie ingeruje się w działalność natury. Dzięki tym zabiegom teren wygląda na opuszczony i dziki, co potęguje jego magiczną aurę.
Ogród Botaniczny Różnorodności Biologicznej: założenie ogrodu miało na celu rozpowszechnianie, hodowanie i chronienie rodzimej flory i fauny Minorki. Poszczególne części ogrodu powstawały w latach 2000-2003 i właściwie do dzisiejszego dnia są rozbudowywane jako centra informacyjne i edukacyjne w czterech głównych sekcjach: botanicznej, zoologicznej, geologicznej i etnograficznej.
Ogród Średniowieczny Jardí Medieval.
Labirynt i Amfiteatr: dwa współczesne wyrobiska kamieniołomu, których eksploatacja rozpoczęła się w drugiej połowie XX wieku i trwała do 1994 roku. Do wydobycia kamienia używano ogromnych pił tarczowych, których ślady użycia są dobrze widoczne na ścianach do dnia dzisiejszego.

2. Opis wycieczki po kamieniołomach

Prolog

Kiedy przygotowywałam się do wyjazdu na Minorkę, Lithica była jedną z tych atrakcji, którą po prostu musiałam zobaczyć na własne oczy. Byłam totalnie zauroczona zdjęciami, jakie znalazłam w internecie – niesamowitymi strukturami skalnymi, przestrzenią i surowością otoczenia.

Trzeba przyznać, że dodarcie do tego miejsca, od strony Ciutadelli, wcale nie było proste. Przyczyną mogły być rozbudowa obwodnicy wokół miasta i brak odpowiednich tabliczek, które wskazywałyby drogę. Po krótkim błądzeniu, po pokonaniu kolejnych rond, udało się dojechać do tego (na drodze nr RC-2), z którego zjazd prowadził w stronę kamieniołomów (ulica Rafal Nou).

Przed budynkiem prowadzącym do kamieniołomów znajduje się niewielki parking wysypany żwirem o dość dużej średnicy ziaren. Po zakupie biletów i otrzymaniu poglądowej mapki ruszyłam w drogę.

Trasa zwiedzania - "starsza" część kamieniołomów

Początkowo trasa zwiedzania prowadzi górnym szlakiem, który opatrzony został kilkoma punktami widokowymi. Z ich perspektywy można zajrzeć do środka wyrobisk kamieniołomu (w nowej części) i podziwiać z góry niesamowite struktury pozostawione po wydobyciu. Bardzo dobrze widać labirynt, postać Totem, połączenie dwóch wyrobisk oraz wyłom w ścianie amfiteatru. Po pokonaniu kilku metrów doszłam do zakątka nazywanego „dry stone wall space”.To nic innego, jak niewielkie fragmenty muru na planie kwadratu wykonane tradycyjnymi metodami, tzw. metodą „na sucho” - bez użycia jakiejkolwiek zaprawy do łączenia kamienia. W tym niezwykłym miejscu każda ściana muru została wykonana z innego rodzaju kamienia, w nieco odmienny sposób, a wszystko po to, aby odwiedzający mógł zapoznać się z różnymi typami murów, jakie można spotkać na całej wyspie (głównie w postaci ogrodzeń posiadłości oraz pól). Wśród nagrzanego kamienia w popołudniowym słońcu bez trudu można dojrzeć wygrzewające się jaszczurki o różnorodnym, egzotycznym ubarwieniu ciała.

Po obejściu nowszej części dawnych kamieniołomów zaczęłam zbliżać się do tej starszej, gdzie bloki skalne były wydobywane ręcznie. Wystające z ziemi pozostałości w postaci piaskowych ścian były doskonałym tłem dla otaczającej ich przyrody, która napierała swoją zielenią z każdej strony. Teren stopniowo obniżał się, aż ostatecznie znalazłam się na tym samym poziomie co ogrody. I właśnie teraz rozpoczęła się moja wędrówka po labiryncie alejek, roślin i skał, które oddzielały kolejne sekcje od siebie. Jak wynikało z mapy, każda sekcja posiadała własną nazwę, która ściśle była związana z rodzajem roślin posadzonych lub rozsianych samoistnie w jej obrębie.

Pierwszą sekcją którą odwiedziłam była Pedrera dels Tarongers – prowadziła do niej brama w murze wykonanym z bloków piaskowca, otoczonej drzewami i krzewami. Obok drzew pomarańczowych można było tu również odnaleźć figowce, kamienny stół z ławkami pod egzotyczną pergolą oraz rudego kotka, którego miauczenie niosło się szerokim echem wśród wysokich ścian kamieniołomu.

Przedzierając się między krzewami dzikiej oliwki (sekcja Pedrera de l'Ullastre) dostałam się do sekcji Pedrera dels Ametllers. Wśród rosnących tutaj migdałowców dających przyjemny cień znajduje się niewielka jaskinia oraz jeziorko, a także ozdobna pergola łącząca w swej konstrukcji podpory kamienne z zadaszeniem z winorośli.

Z tego miejsca rozpoczęło się krążenie wokół poziomów góra – dół oraz kolejnych sekcji ogrodu botanicznego: Pedrera de les Oliveres, Pedrera Comunitat Oleo-ceratonia, Pedrera del Bosquet. W tym labiryncie roślin i alejek skąpanych w skwarze upalnego słońca można było dostrzec gatunki flory śródziemnomorskiej oraz typowej dla Minorki (m.in.: Astragalus balearicus, Tamarix gallica L., Matricaria chamomilla L., Rosmarinus L., Ceratonia siliqua, Myrtus L., Buxus L.), kuszące sady owocowe, jak również licznych przedstawicieli fauny, z wszechobecnymi jaszczurkami na czele.

Ogród Jardí Medieval

W ten sposób dotarłam do najpiękniejszego, moim zdaniem, zakątka „starej” części kamieniołomów – średniowiecznego ogrodu Jardí Medieval. Jest to zaciszny ogród, który został „schowany” wśród wysokich ścian kamieniołomu o nazwie Proes i do którego prowadzi niewielkie, trójkątne wejście. Tworzy uroczy zakątek na wzór średniowiecznego klasztornego ogrodu. Jego centralnym elementem jest kamienna fontanna, wokół której, na planie kwadratów, powstały geometrycznie symetryczne, pachnące rabaty z różami, ziołami, krzewami i drzewami owocowymi. Dodatkowo znaleźć tu można kilka kamiennych ławek, kamienny krąg oraz źródełka z wodą (niezdatną do picia). Każdy element tego ogrodu został starannie zaprojektowany i symbolizuje jakąś część egzystencji człowieka lub jego duszy, oddziałuje na jego poszczególne zmysły (węchu, słuchu, dotyku oraz wzroku). W tym miejscu, wśród świergotu ptaków, powiewu delikatnego wiatru, szumu wody, zapachu kwiatów i ziół można oddać się niczym niezakłóconej medytacji. Usiąść, odprężyć z dala od zgiełku codziennego życia, cieszyć się samotnością jak w prawdziwym klasztorze. W moim przypadku było to możliwe, gdyż w tym dniu turystów odwiedzających park można było policzyć na palcach jednej ręki.

Ciężko było opuszczać ten ustronny zaułek, jednak kolejne części kamieniołomów wzywały w dalszą drogę. I tak podążałam w ślad za następnymi sekcjami parku: Pedrera dels Llimoners, Pedrera dels Magraners i Pedrera de l'Espinal, aż doszłam do Estany – sztucznego jeziorka, które oblegane było przez bezszumnie latające ważki. Następnie górnym poziomem obeszłam pozostałe części, aby dojść do nowej części kamieniołomu.

"Nowa" część kamieniołomów

Podczas tej drogi bardzo wyraźnie było widać zmieniający się krajobraz. Początkowo niezbyt wysokie wyrobiska i raczej pojedyncze bloki skalne zaczęły się zagęszczać i zwiększać swoją wysokość, aż do niezwykle stromych i wąskich wąwozów z wykutymi schodkami na ich pionowych ścianach. Schodki te robiły niesamowite wrażenie ze względu na wysokość, na której się znajdowały, przepaść w którą zaglądały oraz ich wąskie stopnie, które często zwężały się dodatkowo ku górze. Moja wyobraźnia w tym momencie intensywnie pracowała i próbowałam sobie zobrazować ludzi pracujących na tych schodkach, którzy próbują wydobyć kamień. W tym momencie czułam, jak dreszcze przechodzą przez moje plecy. Ciekawa jestem,czy zdarzały się tutaj wypadki i jak często.

Po prawej stronie tego szlaku znajduje się „szpital” dla zwierząt (niestety otwarty tylko przez krótki okres w godzinach wieczornych), a w dalszej części nadal czynne wyrobisko kamieniołomu. Ścieżka stopniowo zaczęła się obniżać w kierunku nieczynnych wyrobisk. Wejścia do nich bronił wąski przesmyk w wysokich ścianach skalnych, niczym Brama Krakowska w Ojcowskim Parku Narodowym. Po jego przekroczeniu ukazywała się postać wykuta w jednej ze ścian – Totem. Jest to znak rozpoznawczy i symbol całego parku. Dumnie wyprostowany, górujący swym wzrostem wydaje się jakby strzegł całego obiektu na miarę Królewskich Gwardzistów z Pałacu Buckingham. A to jedynie przedsmak tego, co można zobaczyć dalej.

Niesamowicie wysokie, idealnie proste ściany wyrobisk, na których wyraźnie widać pionowe i poziome ślady nacięć pił tarczowych, a także ich okrągłe odciski. Do tego dochodzi potworna spiekota lejąca się prosto z nieba, potężne echo i ta pustka dookoła. Na każdym kroku czuć, jaki malutki i kruchy jest człowiek, szczególnie w drugiej części – Amfiteatrze.

W pierwszym wyrobisku znajduje się kamienny labirynt, wysoki obecnie na dwa rzędy piaskowych bloków. Administracja obiektu planuje w przyszłości podnieść jego ściany tak, aby człowiek swobodnie mógł poruszać się w jego wnętrzu, jak w prawdziwym labiryncie – bez możliwości zobaczenia, w którą stronę należy iść. W tej części znajduje się także „kącik rzeźbiarza”, czyli kamienne stoły robocze, na których można przy pomocy młotka i dłuta spróbować własnych sił w tym rzemiośle. Okazuje się, że jest to niełatwe zadanie, gdyż piaskowiec jest dość twardą i kruchą jednocześnie skałą. Tutaj również zostały umieszczone dwie maszyny ukazujące jak kamień uzyskiwany był na samej ścianie oraz podczas późniejszej obróbki.

Amfiteatr to ogromna komora wyrobiska na podstawie kwadratu, z niewielkim podwyższeniem w jednym z jej rogów. Owo podwyższenie znajduje się pod swoistym wyłomem wykonanym w ścianach kamieniołomu. Nazwa tej części nie jest przypadkowa – fenomenalne, naturalne warunki akustyczne sprawiają, że jest to odpowiednie miejsce na występy muzyczne i teatralne.

Epilog

I to już koniec mojej wycieczki, która trwała ponad 2 godziny. Pozostało jeszcze tylko wspiąć się po stromych schodach w stronę parkingu.

Z pewnością mogę polecić to miejsce, jako obowiązkowe dla każdego wybierającego się na Minorkę. Niska cena i niepowtarzalne widoki dodatkowo zachęcają.